Với phương châm “tất cả vì sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán”, năm 2023, Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) luôn nỗ lực cố gắng phối hợp chặt chẽ với các Sở Giao dịch Chứng khoán (SGDCK), thành viên lưu ký, ngân hàng thanh toán để đảm bảo cho thị trường chứng khoán (TTCK) vận hành thông suốt, an toàn, hiệu quả và bảo mật. Đặc biệt, năm 2023 cũng là năm đáng nhớ khi VSDC chính thức hoạt động theo mô hình mới, đồng thời đăng cai tổ chức thành công Hội nghị thường niên lần thứ 25 của Hiệp hội các Trung tâm Lưu ký Chứng khoán khu vực châu Á - Thái Bình Dương (ACG 25) góp phần quảng bá hình ảnh và nâng cao vị thế của TTCK Việt Nam. Phóng viên Tạp chí Chứng khoán đã phỏng vấn ông Dương Văn Thanh - Tổng Giám đốc VSDC xoay quanh những chủ đề trên.

 
TCCK: Thưa ông, kể từ ngày 10/8/2023, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) chính thức chuyển đổi thành Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC). Xin ông cho biết, đâu là sự khác biệt và điểm nhấn quan trọng của sự chuyển đổi này?
Ông Dương Văn Thanh: Thực hiện theo quy định của Luật Chứng khoán năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 26/2022/QĐ-TTg ngày 16/12/2022 thành lập, tổ chức và hoạt động của VSDC trên cơ sở kế thừa tất cả quyền lợi, trách nhiệm của VSD theo quy định của pháp luật; thực hiện quyền, nghĩa vụ theo quy định tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp và các quy định của pháp luật có liên quan; thực hiện đăng ký doanh nghiệp theo quy định tại Luật Doanh nghiệp. VSDC là doanh nghiệp nhà nước được tổ chức quản lý dưới hình thức Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ, có trụ sở chính tại Hà Nội và chi nhánh tại Tp. Hồ Chí Minh, có tên giao dịch quốc tế là Viet Nam Securities Depository and Clearing Corporation (VSDC). Cơ cấu tổ chức quản lý của VSDC bao gồm: Hội đồng thành viên, Tổng giám đốc, Ban kiểm soát và các phòng, ban nghiệp vụ chuyên môn. Bắt đầu từ ngày 10/8/2023, VSDC hoạt động theo tên gọi và con dấu mới. 
Việc chuyển đổi hoạt động theo mô hình Tổng Công ty là dấu ấn trong chặng đường phát triển mới của VSDC, giúp VSDC nâng tầm vị thế, hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy, đồng thời mở rộng hơn nữa khả năng cung cấp dịch vụ và hỗ trợ giao dịch cho thị trường. So với mô hình trước, bên cạnh chức năng tổ chức thực hiện đăng ký, lưu ký, bù trừ thanh toán chứng khoán và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ hoàn tất giao dịch chứng khoán niêm yết tại SGDCK và chứng khoán của công ty đại chúng chưa niêm yết thì VSDC còn triển khai chức năng đối tác trung tâm (Central Counterparty – CCP) cho không chỉ thị trường phái sinh mà cả TTCK cơ sở; đăng ký biện pháp bảo đảm đối với chứng khoán đã đăng ký tập trung tại VSDC cũng như mở rộng và hoàn thiện hệ thống thành viên của VSDC… TCCK: Xin ông điểm lại một số kết quả nổi bật trong hoạt động đăng ký, lưu ký, thanh toán, bù trừ chứng khoán của VSDC trong năm qua; đặc biệt là hệ thống đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) phát hành riêng lẻ?
Ông Dương Văn Thanh: Được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Lãnh đạo Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) và sự phối hợp tích cực, đồng bộ của các đơn vị có liên quan, trong năm 2023, VSDC đã thực hiện tốt hoạt động nghiệp vụ về đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán, hoàn thành các công việc, đề án, dự án trọng tâm, đảm bảo cho thị trường vận hành thông suốt, an toàn, góp phần không nhỏ vào việc triển khai các giải pháp phát triển TTCK.
Theo đó, năm 2023 VSDC đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, thể hiện qua các con số sau: 354 mã chứng khoán đăng ký mới (trong đó có 26 mã cổ phiếu, 35 mã TPDN ra công chúng, 41 mã trái phiếu chính phủ (TPCP), trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh, 18 mã chứng chỉ quỹ, 234 mã chứng quyền); số lượng chứng khoán phát sinh đạt 20,2 tỷ chứng khoán, nâng tổng số dư chứng khoán trong năm 2023 đạt gần 156,6 tỷ chứng khoán. Tính đến ngày 31/12/2023, VSDC quản lý số lượng tài khoản của nhà đầu tư (NĐT) là 7.292.361 tài khoản.
Trong năm 2023, VSDC đã phối hợp chặt chẽ với các SGDCK, các thành viên lưu ký, thành viên bù trừ và các ngân hàng thanh toán thực hiện tốt hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán, bao gồm chứng khoán cơ sở và chứng khoán phái sinh cho thị trường một cách an toàn, thông suốt, không để xảy ra trường hợp mất khả năng thanh toán cũng như không có trường hợp phải sử dụng đến quỹ hỗ trợ thanh toán, quỹ bù trừ để đảm bảo thanh toán. Điều này cho thấy công tác quản lý rủi ro liên quan đến hoạt động giao dịch, bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán đã được VSDC phối hợp với các thành viên thị trường thực hiện tốt. Đặc biệt, triển khai Nghị định số 65/2022/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 153/2020/NĐ-CP, Nghị định số 08/2023/NĐ-CP và Thông tư số 30/2023/TT-BTC hướng dẫn việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch TPDN chào bán riêng lẻ tại thị trường trong nước, được sự chỉ đạo sát sao của Bộ Tài chính và UBCKNN, VSDC và SGDCK Hà Nội (HNX) khẩn trương xây dựng và hoàn thiện hệ thống đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDN riêng lẻ (TPDNRL) và hệ thống giao dịch TPDNRL. Theo đó, VSDC được giao thực hiện xây dựng hệ thống đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDNRL. VSDC đã phối hợp với UBCKNN, HNX, Ngân hàng Vietcombank hoàn tất việc chuẩn bị cả về mặt hệ thống, khung pháp lý, quy chế, quy trình và đưa hệ thống này vào vận hành từ ngày 19/7/2023 theo đúng kế hoạch của cơ quan quản lý (CQQL). Trong thời gian 3 tháng kể từ khi vận hành, VSDC đã huy động tối đa nguồn lực để tiếp nhận đăng ký cho hơn 800 mã trái phiếu riêng lẻ (TPRL) tương đương số lượng mã chứng khoán cơ sở được niêm yết trong hơn 20 năm TTCK Việt Nam đi vào hoạt động, để đưa lên đăng ký giao dịch tại HNX. Đây là những nỗ lực rất lớn của VSDC trong việc phối hợp với tổ chức phát hành tuân thủ quy định về thời hạn đăng ký chứng khoán và đăng ký giao dịch theo quy định tại Nghị định số 65/2022/NĐ-CP.
Tính đến ngày 31/12/2023, VSDC đã nhận được khoảng 1.046 bộ hồ sơ đăng ký TPRL lần đầu và đã thực hiện cấp giấy chứng nhận đăng ký trái phiếu lần đầu cho 1.015 mã trái phiếu. VSDC đã thực hiện thanh toán giao dịch TPRL cho hơn 110 phiên giao dịch với tổng giá trị thanh toán là 215.301 tỷ đồng theo chu kỳ thanh toán T+0 (ngày thanh toán cùng ngày giao dịch) và phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch (giao dịch được thanh toán ngay khi bên mua có đủ tiền, bên bán có đủ TPRL trên tài khoản) trong khung thời gian từ 9h đến 16h ngày giao dịch.
Việc hệ thống giao dịch, đăng ký, lưu ký, thanh toán giao dịch TPDNRL đi vào vận hành đã giúp CQQL, thành viên thị trường, NĐT có thêm thông tin về thị trường TPDNRL từ sơ cấp đến thứ cấp, nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của NĐT trong hoạt động mua bán trái phiếu, tăng cường hiệu quả quản lý giám sát của CQQL đối với các việc tuân thủ các quy định của pháp luật về giao dịch TPDNRL, đồng thời nâng cao thanh khoản cho thị trường, tạo dựng lại niềm tin đối với thị trường TPDNRL và hạn chế tối đa rủi ro cho NĐT, qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của TTCK nói chung và thị trường TPDNRL nói riêng.
TCCK: Năm 2023, VSDC đã đăng cai tổ chức Hội nghị ACG 25 và thành công tốt đẹp. Xin ông cho biết Hội nghị này có ý nghĩa như thế nào đối với VSDC nói riêng và đối với Hiệp hội ACG nói chung?
Ông Dương Văn Thanh: Năm 2023 là cột mốc đáng ghi nhớ của VSDC khi đã đăng cai tổ chức thành công Hội nghị ACG 25. Đây là lần đăng cai sự kiện lớn mang tầm khu vực lần thứ 3 của VSDC sau thành công của Hội nghị thường niên ACG 13 (năm 2009) và Hội thảo đào tạo ACG lần thứ 18 (năm 2016).
Trên tinh thần hướng tới việc thúc đẩy sáng kiến, củng cố và đổi mới hoạt động sau giao dịch trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu có nhiều biến động về địa chính trị, dịch bệnh… VSDC đã đề xuất Chủ đề “Sáng kiến của các trung tâm lưu ký chứng khoán (CSD) đáp ứng xu hướng đầu tư toàn cầu” cho ACG 25. Theo đó có 02 phiên thảo luận xoay quanh chủ đề nêu trên với nội dung “nhận diện xu hướng đầu tư toàn cầu và sự chuyển đổi hoạt động kinh doanh của các CSD” và “Sáng kiến của các CSD nhằm cung cấp dịch vụ nhanh và an toàn hơn trong bối cảnh thế giới nhiều biến động”. Chủ đề của ACG 25 cũng như những nội dung được đề cập trong các phiên thảo luận cho thấy sự phối hợp chặt chẽ và hợp tác mạnh mẽ giữa các CSD trong khu vực, cũng như tương lai hợp tác dài hạn của thành viên ACG. Sự hợp tác này là thiết yếu không chỉ cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương, mà còn ở mức độ toàn cầu. Nhận biết rõ tầm ảnh hưởng và tính lan tỏa của Hiệp hội ACG không chỉ đối với khu vực châu Á - Thái Bình Dương, mà đối với cả thị trường tài chính thế giới, VSDC trân trọng những kiến thức, kinh nghiệm, sự hỗ trợ từ các thành viên hiệp hội trong quá trình hoàn thiện các dịch vụ sau giao dịch, các dịch vụ mới, củng cố hoạt động cốt lõi của VSDC và mở rộng khả năng tiếp cận công nghệ, sản phẩm theo chuẩn mực quốc tế. Hội nghị toàn thể thường niên ACG 25 là dịp để lãnh đạo cấp cao của các tổ chức thành viên gặp gỡ, trao đổi, thảo luận về các xu hướng phát triển của lĩnh vực sau giao dịch và quyết định về những chính sách, hoạt động chung của Hiệp hội trong bối cảnh thế giới nhiều biến động.
Hội nghị đã kết thúc thành công, để lại ấn tượng tốt đẹp đối với các đại biểu tham dự về VSDC nói riêng và đất nước Việt Nam nói chung. Bên cạnh đó, việc tổ chức thành công Hội nghị ACG 25 thêm một lần nữa giúp VSDC khẳng định vị thế, nâng cao uy tín trong cộng đồng tài chính quốc tế, quảng bá và nâng cao hình ảnh TTCK Việt Nam.
TCCK: Với mô hình hoạt động mới, trong thời gian tới, VSDC sẽ có những kế hoạch hành động như thế nào để ngành Chứng khoán nói chung và VSDC nói riêng ngày càng phát triển bền vững hơn nữa?
Ông Dương Văn Thanh: Tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được trong năm vừa qua, làm tiền đề cho giai đoạn phát triển mới với mục tiêu xây dựng ngành Chứng khoán nói chung và VSDC nói riêng ngày càng phát triển bền vững theo kế hoạch của CQQL, ngoài việc thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ được giao, trong giai đoạn tới, VSDC sẽ tập trung triển khai một số nội dung trọng tâm sau:
Thứ nhất, tập trung sắp xếp, kiện toàn cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý của VSDC; xây dựng chiến lược, kế hoạch đầu tư phát triển kế hoạch sản xuất kinh doanh 05 năm đảm bảo phù hợp với Chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; chủ động rà soát để ban hành mới hoặc sửa đổi, bổ sung các quy chế, quy định về nghiệp vụ đảm bảo phù hợp với quy định pháp luật, điều lệ của VSDC và tạo điều kiện thuận lợi cho tổ chức, NĐT trên TTCK.
Thứ hai, tham gia hoàn thiện cơ chế chính sách: tiếp tục tham gia nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán năm 2019 và các văn bản hướng dẫn nhằm giúp TTCK phát triển minh bạch và bền vững, đồng thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc và hỗ trợ cho tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước khi tham gia TTCK.
Thứ ba, triển khai kịp thời các giải pháp, nhiệm vụ được giao theo chỉ đạo của Bộ Tài chính, UBCKNN để TTCK phát triển an toàn, minh bạch, hiệu quả và bền vững; tích cực phối hợp triển khai các giải pháp để nâng hạng TTCK Việt Nam theo lộ trình đã đặt ra.
Thứ tư, tiếp tục tăng cường năng lực hệ thống công nghệ thông tin (CNTT), năng lực dự phòng sự cố, mở rộng ứng dụng và đẩy nhanh tốc độ xử lý của hệ thống trong hoạt động nghiệp vụ; tập trung, tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan để hoàn thành đưa hệ thống CNTT mới vào vận hành chính thức trong thời gian sớm nhất, tạo điều kiện về hạ tầng kỹ thuật để triển khai các sản phẩm, dịch vụ mới trên thị trường.
Thứ năm, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ do VSDC cung cấp; chủ động nghiên cứu, sẵn sàng triển khai các sản phẩm, dịch vụ mới nhằm đáp ứng nhu cầu của tổ chức phát hành, thành viên lưu ký và NĐT; tiếp tục chuẩn bị các điều kiện cần thiết để sẵn sàng triển khai mô hình đối tác bù trừ thanh toán trung tâm (CCP) cho TTCK cơ sở, nghiệp vụ giao dịch trong ngày và thanh toán chứng khoán chờ về khi hoàn thành hệ thống CNTT mới theo chỉ đạo của Bộ Tài chính, UBCKNN và phù hợp với quy định pháp luật. Thứ sáu, tham gia thực hiện các công việc liên quan trong khuôn khổ Đề án phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam của Bộ Tài chính; sau khi Đề án được Chính phủ phê duyệt, VSDC sẽ tập trung triển khai xây dựng các quy định và đầu tư cho hệ thống phục vụ hoạt động đăng ký, lưu ký và thanh toán hạn ngạch phát thải khí nhà kính, tín chỉ các-bon.
Chúng tôi xác định đây là những nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi rất nhiều thời gian và các nguồn lực thực hiện từ phía VSDC. Nhưng với kết quả đã đạt được trong năm 2023, cùng với sự chỉ đạo sát sao, kịp thời của CQQL, sự phối hợp hiệu quả của các thành viên thị trường, tôi tin tưởng rằng, VSDC sẽ tiếp tục vững bước, vượt qua những thử thách, hoàn thành các nhiệm vụ đặt ra trong năm 2024, góp phần quan trọng đưa TTCK Việt Nam phát triển an toàn, minh bạch, hiệu quả và bền vững.
 
TCCK: Xin trân trọng cảm ơn ông!